На бразда
Елин Пелин
Елин Пелин
Ваврнеше дожд
цела недела! Тивко, кротко, ден и ноќ. Врне, врне, врне - напои убаво мајката земја, па дувна тивок ветрец, очисти небото и пекна топло есенско сонце. Засушените нивите. Одлучете се време - само за орање. Боне Крайненецът впрегна пак Сивушка и Белчо и тргна по ралото. Нивата негова е во еден убав широк Валог. Од сите страни Гора и завет. Земјата изпръхнала и ... се рони како шеќер. Тој мавтаа копралята и извика: - Де-е, ајде, браќа! Ехо се јави живо низ шумата. Стариот Белчо замавна опашка и тргна мирно. Сивушка - слаба кравичка, два пати помала од Белчо - правиш напори и оди паралелно со него. И ете дека се обидел бразда, две, три - кревет ... Тажната лице на Боне се разведри малку. Тој заборава немаштија и си изсвирваше со уста. - Не брзај толку, Белчо дека Сивушка не може како тебе ... Ајде, Сивушке, ајде, слабушке, ајде, миличка ... Уморни се, ама што да ви правам? И јас се Уморен ... Де-е, погоре! Доле! Белчо, испечен стар вол, панталона со ноздрите и пристапувам како некој големец. Ситната Сивушка се напъва со сета сила. Устата се отворила, столбот и се потклекна на кочияшка, тенка и опашка се накокържила. Белчо продолжи Еднаш, таа - двапати. Оплезила јазик - оди! Наоколу нема никој. Низ шумата малку шумолят боси нозе на есента и под нив слабо трещят суви гранки. - Ајде, Сивушке, ајде, мила! - Подвиква Боне и со страв гледа како кравата му се повеќе се уморува и губи сили. - Стој! ... Ајде малку одмор! замор добичета застанаа. Боне отиде пред нив и ги замилва по челата. - Белчо, ти од човещина не разбираш, здосади многу Сивушка! Нели, Сивушке? - Проговори им тој. А Сивушка и Белчо мирно и безлично го гледаа со тажните очи и дише тешко. Од устата на Сивушка капеше пена. Таа погледна белите другар, погледна неговиот сопственик и свиткана жално глава. - Што, миличка? Кажи! Тешка ли ти е? Сивушке-слабушке! Срцето ти плаче, миличка. И денес да поработиме, па утре е празник, целиот ден ќе се одморате. Ти што ме гледаш, Белчо? Јунак си ти - им говореше Боне. Но Сивушка не застане главата. Зборовите на господарот нејзиното чинеше не беа утешна за нејзиното болно срце. Потонати и слабините тупаха силно и брзо. Нозете и се тресеа. - Кажи ми, Сивушке-слабушке, што ти стана? - Заговори уплашено Боне и почна да ја гали како дете. Потоа фати ралото и повикуваат: - Де ... ајде ... да се поразтъпчете. Белчо се изблик да продолжи. Сивушка направи напор да го придружува, но не можеше и тој застана. - Де! Ајде, ајде! - Викна со висок и ободрителен глас Боне. Ехо низ шумата живо му се јави. Белчо тргна пак. Сивушка направи уште еден напор, но нозете и се разтрепериха, таа се урнеме, падна во јаремот и измуча жално. Боне расфрлуваат уплашено копралята, изпрегна брзо Белчо и застана засрамени пред Сивушка. Таа лежеше неподвижен, со протегната врат, со муцка, закопана во ровката прст, со затворени очи и дише тешко. - Стани, Сивушке, стани! - Ослободи го од јаремот Боне и почна да ја подига за рогови. Сивушка одвај ги отвори очите, погледна со барање господарот свој, како што сакаше да му каже: "Остави ме да си умрам спокојно", и пак замижа. Боне се завайка околу неа и не знаеше што да прави. Нивоата орање не доорана се пече на сонцето. Тоа единствено гледаше од небото и полекалека одбиени од пладне и гранки зад Баир. Околните немаше никој. Шумата беше глува. - Ајде, Сивушке! Стани! Види, Белчо ти се смее. Стани! Не се шегувам, мила ... ја види колку е ровка земја - само за орање! Боне фати кравата за роговите и полека почна да ја подига. Таа упати нозете во земјата и направи последен обид да стане, но едвај се помрдна. И позајми пак болно главата на ровката земја и задиша по тешка. Боне седна пред неа, го зеде на колена нејзината глава, па ја замилва и зацелува по челото. - Не прави така, миличка! Сожали ме! Слушај! Само таа нива остана. Да орем, да ја доорем, потоа одмор ... До живот нема да те впрегна. Ќе порасне твојата мала Галиција и ќе помага на Белчо. Пак ти цел ден ќе си лежиш во стабилна и ќе си искуства. Децата ќе ти носат водица со белите медник, секое утро ќе те чешат, ќе ти давам кърмило ... Ти ќе бидеш, ќе оздравиш и ќе заякнеш, нели, душо? Тогаш Галиција и Белчо ќе изоре, а ти ќе го пасе на Слога, ќе ги гледаш и ќе им викаш: работете, работете - и ќе им се радуваш. А вечер, како објави Галиција, таа ќе те лиже и ќе ти вика: добра ноќ, стара мајко! Стани, мила! Стани! Ајде! Но Сивушка се не одмавна, ниту отвори очите да го погледне. Таа трепереше како нездрав. Боне стана, скрши кома леб, посоли и го поднесе до устата: - На, слабушке, каснете си! Сивушка отвори очите, погледна умилително господарот свој и пак замижа. Боне воздивна очајно. Погледна нивата, која пръхнеше, погледна шумата која молчеше, погледна Белчо, кој пасеше кротко на Слога, погледна сонцето, што брзаше, и виде дека е сам во тој Валог дека отникъде нема помош. Тој пак се сврте кон болната Сивушка. - Стани, мила! Стани дека мечката е во шумата, ќе дојде да те изеде! - Почна да ја плаши тој. Потоа го зеде од колата вулгарен купени чердже, наметка се со него, влезе во шумата и почна да рика како мечка и да лази на четири нозе кон кутрата крава. - Бау! ... Ауу! ... - се приближи тој до неа. Таа ги отвори очите. Длабоко во нејзиниот измачен скапуваат гореше бесен ужас. Животното крена главата и промуча очајно, но сепак не можеше да стане. Боне фрли черджето, соочи се очајни над неа, прекрсти се и заплака. Сивушка промуча уште еднаш, отвори страшно очите и престана да дише.
Худ Божидар Чантарски
No comments:
Post a Comment